Update| 20 december 2020: Marktcommentaar dividendinfo.nl
De winstgevendheid van de financiële sector en met name de bankensector staat onder druk. Een opsomming die doet denken aan een perfect storm:
- De oplopende toevoeging aan de stroppenpot. Hoewel de impact zal worden verzacht door overheidsmaatregelen, zal de crisis de banken opzadelen met meer voorzieningen voor oninbare leningen. Eind 2020 werd bekend dat banken sinds het uitbreken van de coronacrisis in Nederland voor 33 miljard euro aan steun verleend hebben aan consumenten en bedrijven. Het gaat daarbij om hulp in de vorm van extra leningen of uitstel van aflossingen. Daar maakten 172.000 bedrijven en 37.000 particuliere bankklanten gebruik van.
- De oplopende uitgaven aan belastingen en voorzieningen: Nederlandse banken betalen mee aan het Europese resolutiefonds, het vangnet om toekomstige probleem banken te kunnen redden. Daarnaast is er een speciale bankenbelasting en het Europees deposito garantiestelsel, wat er voor zorgt dat spaartegoeden tot 100.000 euro gegarandeerd zijn.
- Het vergroten van buffers: Het speelt al vanaf 2014 maar Nederland's grootste banken moeten extra buffers aanhouden van toezichthouder DNB. Die reserves komen bovenop de buffers die banken al moeten aanhouden vanuit Europese regelgeving. Het aanhouden van buffers verlaagt het rendement op het eigen vermogen en gaat dus ten koste van de winstgevendheid.
- Het compenseren van klanten voor te veel betaalde boeterente: Recentelijk werd bekend dat ING en De Volksbank zo’n 30.000 klanten geld terugbetalen i.v.m.te hoge kosten berekend bij tussen 2011 en juli 2016 afgesloten hypotheken. In totaal gaat het om 100.000 hypotheken die werden aangepast in die jaren. En zo blijft het verleden de banken achtervolgen.
- Het controleren op witwaspraktijken: Banken hebben een wettelijk verplichte poortwachtersfunctie bij de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering en de verantwoordelijkheid om financieel-economische criminaliteit te bestrijden lijkt alleen maar toe te nemen. De afgelopen jaren zijn er duizenden mensen aangenomen om het klantenbestand en het betalingsverkeer te monitoren. Banken betaalden in het verleden bij onvoldoende toezicht het nodige aan boetes en de laatste boete is nog niet betaald. De aandacht voor de verantwoordelijkheid die banken hebben om financieel-economische criminaliteit te bestrijden lijkt in ieder geval voorlopig alleen maar tooe te nemen.
- De kosten van stallen spaargeld bij de ECB: Banken zijn verplicht om "overtollig" spaargeld bij de Europese Centrale Bank te stallen. De ECB rekent hiervoor een boeterente en dat heeft ertoe geleid dat de drie grootbanken de negatieve rente over grotere bedragen aan spaargeld aan hun klanten doorberekenen. Zo maakte ABN AMRO bekend vanaf 1 april 2020 een negatieve rente te berekenen in het geval dat op de betaal- en spaarrekening opgeteld meer dan € 2.500.000 staat.
Tegenover al deze oplopende kosten staat het negatieve rentebeleid van de Europese Centrale Bank (ECB). Dit is problematisch voor de manier waarop banken traditioneel hun geld verdienen: de marge tussen het betalen van rente op spaargeld en het ontvangen van rente op uitgezette leningen. Rabobank, de Volksbank (onder andere SNS en ASN bank) en ABN AMRO zagen de rentebaten fors teruglopen. Voor ING pakte het door zijn geografische spreiding wat gunstiger uit. In een aantal landen waar de bank opereert is de concurrentie wat minder hevig en de rentemarge wat hoger is. Ondanks alles hebben de banken hun verdienmodel in 2019 behoorlijk overeind weten te houden dankzij kostenbesparingen, de groei van het leningboek en dalende rente op spaargeld. Maar ook hier lijkt de rek eruit. Het vlees is grotendeels van de botten en een negatieve rente doorberekenen wordt door de kleine spaarder niet gepikt. Ook het streven naar het verhogen van andere inkomstenbronnen, zoals vermogensbeheer of de verkoop van verzekeringen kunnen het verlies van de grootste inkomstenbron (de rentebaten) bij lange na niet compenseren. Tenslotte is er nog de angst dat de interbancaire kredietlijnen weer zullen opdrogen wanneer banken het vertrouwen in elkaars kredietwaardigheid verliezen en terughoudend worden in het lenen aan door het coronavirus-getroffen bedrijven. Dit zou kunnen leiden tot een nieuwe kredietcrisis.
Gevolg verdere margedruk en afnemende omzet.De vooruitzichten voor de Nederlandse bankensector zijn dan ook niet al te positief ondanks de gemiddeld genomen nog steeds goede kwaliteit van uitstaande leningen en het redelijke economische klimaat. Een einde aan het lage rentebeleid van de ECB zou uitkomst brengen, maar daar ziet het er voorlopig niet naar uit. Voorlopig gaan wij er vanuit dat de winstgevendheid de komende jaren verder onder druk staat.
